vasael.ir

به گزارش خبرنگار وسائل، طبق روایات و نصوص معتبر دینی، دل و ذهن نوجوانان و جوانان مثل یک زمین بکر و دست نخورده ای است که هر بذری در آن کاشته شود، میوه آن بذر را در انتها خواهی چید.

با این توضیح می توان ادعا کرد که بسیاری از جرایم و اتفاقاتی که در فضاهای مختلف مجازی و حقیقی، توسط نوجوانان و جوانان صورت می گیرد، ناشی از یک بیماری اجتماعی است که نیازمند تحلیل های مفصل جامعه شناختی می باشد.

از این‌رو لازم است که با یک زاویه نگاهی غیر کلیشه ای و درجه دوم به مسائل فرهنگی جامعه بنگریم تا بتوانیم زمینه های ارتکاب جرم را به طور صحیح از میان برداریم و فاصله جرم و مجرم را بیشتر کنیم و پیشگیری را به عنوان جراحی بزرگ فرهنگی اجتماعی در دستور کار دستگاه های مربوطه قرار دهیم.

فرآیند جامعه پذیری، از مهم ترین علل آرامش اجتماعی

فهم و تحلیل علل ارتکاب جرائم و انحرافات اجتماعی، همواره از دغدغه های اصلی علوم اجتماعی به ویژه مطالعات جرم شناختی بوده است.

اگر جوامع را طبق یک تقسیم بندی به جوامع ایستا و جوامع در حال تحول تقسیم کنیم، این یک امر طبیعی است که در جامعه ای ایستا، نسل ها تفاوت زیادی با یکدیگر نداشته و نسل های جدید، با تفاوت بسیار اندک رفتار اجدادشان را دنبال کنند و در جامعه ای که شاهد رشد است، نسل جدید به شکلی متفاوت از نسل گذشته خود زندگی کند.

جامعه اول بی تردید جامعه ای بدون گسست است. ولی نمی توانیم از چشم انداز بحث حاضر تمام جوامعی را که در حال تحول هستند، گسسته توصیف کنیم. در جامعه ساکن و بدون تحرک، نسل قدیم، موفق می شود با فرآیند جامعه پذیری که از مهم ترین علل آرامش اجتماعی و پاک بودن جامعه از رفتارهای آمونیک و نابه هنجار است، در جوامع در حال توسعه دچار اختلال خواهد شد. اتفاقی که در عنوان کلی گسست یا انشقاق نسل ها مطالعه می شود.

 ارتباط ارزش‌های مشترک با نرخ پایین جرائم

دور شدن تدریجی دو یا سه نسل پیاپی از یکدیگر از حیث جغرافیایی، عاطفی فکری و ارزش که به اصطلاح گسست نسل ها نامیده می شود، می تواند از جدی ترین زمینه های هنجارگریزی و گرایش به پدیده های مجرمانه و انحرافات اجتماعی باشد.

تحقیقاتی که در سی و نه کشور جهان انجام شده است، ارتباط ارزش های مشترک با نرخ پایین جرائم را نشان می دهد. اما این ارزش های مشترک چه ارتباطی با گسست نسل ها پیدا می کند.

فرضیه علمی این است که ارزش های مشترک در خانواده که به صورت هنجار از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود، به سرمایه اجتماعی منجر خواهد شد و سرمایه اجتماعی در مواقع خاص مانند فقر و بیکاری، موجب فراهم آمدن شبکه حمایتی اعضای خانواده از هم شده در نهایت خشونت خانوادگی و مصرف مخدر و بسیاری دیگر از انحرافات اجتماعی را کاهش می دهد.

تعریف سرمایه اجتماعی

سرمایه اجتماعی نتیجه ارتباطات سالم و عمیق بین فردی است. به عبارت دیگر سرمایه اجتماعی به تنهایی در جامعه یا نهادی اجتماعی موجود نیست بلکه این افراد و شبکه های اجتماعی بین آنهاست که این سرمایه را تولید می کنند.

سرمایه اجتماعی پدیده ای عمودی و از پایین به بالاست و همکاری و تعامل بین افراد را برای رسیدن به منافع و اهداف مشترک بیشتر می کند. با این تعاریف کاملا آشکار است که سرمایه اجتماعی در یک جامعه چه تاثیر عمیقی در جلوگیری از انحرافات اجتماعی و جرایم دارد.

به تبع در خانواده، تعاملات عمیق و صحیح میان فردی شبکه ای حمایتی را می سازد که در مواقع حساس به یاری کمبودها و کج روی های اعضای خانواده خواهد آمد و به نوعی مرجعیت خانواده در انتقال و حفظ فرهنگ محفوظ خواهد ماند.

در یک فرآیند طبیعی از تحولات اجتماعی، جامعه پذیری فرآیند زنجیره ای بوده است. فرد تازه متولد شده در یک خط تولیدی غیرگسسته قرار می گیرد و برای بر عهده گرفتن نقش هایی که جامعه از او انتظار دارد، آماده می شود.

هر یک از نهادهای خانواده، مدرسه، دولت، صدا و سیما و ... قسمتی از کار را بر عهده می گیرند و در یک کلیت هویت را می سازند. مثلا خانواده با همکاری رادیو، تلویزیون، مدرسه و در سازگاری با یکدیگر، ارزش ها و هنجارها را به کودک انتقال می دهند.

مطالعات نشان می دهد، در جوامعی که مرحله جامعه پذیری کامل نشده، گسست اجتماعی صورت گرفته است. لازم به توضیح است که برای کارکرد و انسجام یک جامعه لازم است که اعضا جدید آن به طرز مناسبی با ارزش های پایدار و هنجارهای مناسب آن جامعه تطبیق داده شوند.

حال اگر این انسجام توسط جامعه پذیری شکل نگیرد، این گسست در دل جامعه مشکلاتی را می آفریند که بسیاری از معضلات اجتماعی نتیجه آن است.

پر رنگ شدن فاصله میان والدین و فرزندان و نفهمیدن زبان یکدیگر، گسترش از خود بیگانگی و نبود انسجام هویتی، دچار چالش شدن دیدگاه های مذهبی و جهان بینی به ویژه در نسل جوان، فقدان رابطه تعاملی و سازنده میان نهادهای اجتماعی و... از این معضلات به شمار می روند.

شاخص ها و علائم انحرافات شکاف نسلی

حال اگر بخواهیم مشخصه ها و علائم انحراف زای تفاوت یا شکاف نسلی را خیلی کوتاه بیان کنیم در سه مورد می توان خلاصه کرد:

1. کاهش سطح ارتباطات کلامی و گسست عاطفی

ارتباط کلامی پیونده دهنده درونی دو نسل به یکدیگر است. بروز ناهمزبانی، هم در به کار بردن واژگان یا زبان ملفوظ و هم منطق نوع توضیحات و استدلال ها یا زبان معقول دو نسل گشته و جدید، از نشانه های آن است.

جذب شدن به گروه همسالان در ازای همزبانی و هم سخنی از نخستین نتایج این وقفه در ارتباطات کلامی است. برخی جرم شناسان بخشی از گرایش های مجرمانه را با عنوان معاشرت های ترجیحی یا همنشینی افتراقی، تدوین می کنند و آن را ناشی از جایگزین شدن ارتباطات کلامی همسالان با روابط سنتی والدین می دانند.

نوجوان خواسته های خود را با نسل بالغ در میان نمی گذارد و خود به خود نوعی انزوای ارتباطی را دامن می زند. همین اتفاق به تدریج زمینه ساز رخدادهای بزرگ تری می شود. کاهش فصل مشترک های عاطفی، مهمترین این اتفاقات است.

2. اختلال در روند جامعه پذیری و الگو پذیری نسل جوان

منظور از فرآیند یادگیری، الگوپذیری نسل جوان از نسل بالغ است. به عبارت دیگر فرزندان سعی می کنند رفتارشان را با افراد بالغ انطباق دهند که معمولا پسرها رفتار پدران و دخترها از رفتار مادرانشان الگو برداری می کنند.

اگر در روند الگوبرداری اختلالی روی دهد، یعنی فرزندان از شخصیت دیگری به جز والدین خود الگوبرداری کنند و انطباق رفتاری با او انجام بدهند، در صورت ادامه چنین وضعیتی در الگوسازی فرزندان با نسل بالغ بحران پیش می آید که این خود برای پدیده گسست نسل ها، عاملی تقویت کننده است.

3. بروز از خود بیگانگی و تغییر رفتار سیاسی

محروم شدن فرصت های مشارکت اجتماعی از حضور جوانان را می توان نشانه فاصله گرفتن نسل ها از یکدیگر و نیز جدایی نسل جوان از جامعه و نهادهای اجرایی و تصمیم گیری تلقی کرد. آگاهی جوانان از وضعیت سیاسی و اجتماعی، در چگونگی رفتار شهروندی و گرایش آنان به مشارکت در امور تاثیر مهمی دارد.

چنانچه خوی فردی شدن تقویت یابد، تحقق شهروندی و مشارکت فرد در امور مشکل تر می شود. با حضور فناوری های اطلاعاتی، امروزه ارتباطات گسترده تر و کنترل ناپذیرتر از گذشته شده است.

بخش زیادی از جوانان امروزی در برابر فرایندهای سیاسی احساس از خود بیگانگی می کنند. این روند به علت اختلالات موجود در فرآیند جامعه پذیری سیاسی آنان تشدید شده است.

شمار چشم‌گیری از جوانان در ارزیابی خود از هویت خویشتن، وضعیت نابسامان و آنومیک جامعه را در ذهن خود تصویر کرده و احساس می کنند که در حالتی از گسستگی بین خود و جامعه قرار دارند.

در صورت وجود شکاف میان هنجارهای تبلیغی رسمی و متداول عرفی، به پدیده انقطاع نسل ها نزدیک تر شده و می توان منتظر احساس آنومی سیاسی و به دنبال آن تغییر رفتار سیاسی جوانان بود.

پس در یک جمع بندی کلی از پدیده شکاف نسلی و نشانه های انحراف زای آن، بایستی در ضمن توسعه علمی و اقتصادی و فنی و ... جامعه، سرمایه اجتماعی جدی گرفته شده و زمینه ها و راهبردهای صحیح و سریع انتقال فرهنگ خودی و ارزش های مورد نظر جامعه به نسل های جدید و تازه وارد جامعه، تدارک دیده شده و طراحی شود./703/241/ح

علیرضا محمدلو